24 kwietnia 2021
Porównajmy:
(1) Wypowiedź wiceministra prof. Włodzimierza Bernackiego 23 kwietnia 2021 r. na posiedzeniu Podkomisji sejmowej ds. nauki i szkolnictwa wyższego:
[11’12] „Nie czuję się kompetentny […] Nie jestem właściwą osobą, do której pytania związane z Narodowym Programem Kopernikańskim czy też Międzynarodową Akademią Kopernikańską powinny być kierowane. […] Oficjalnie pragnę jeszcze raz podkreślić, że Departament Nauki MEiN, jak i […] Departament Prawny nie prowadzą żadnych prac dotyczących tego. co umownie nazywamy tu Międzynarodową Akademią Kopernikańską [..] Te treści trafiły do mnie poprzez portal”.
(2) Wypowiedź wiceministra Włodzimierza Bernackiego dla „Dziennika Gazety Prawnej” z 8 kwietnia 2021 roku:
„Międzynarodowa Akademia Kopernikańska będzie osobną instytucją. Nie wpłynie to ani na niezależność, ani finansowanie PAN i jej instytutów naukowych. W chwili obecnej PAN ma bardzo rozbudowaną autonomię i tak też zostanie. Już teraz przecież istnieją inne, podobne placówki, chociażby Polska Akademia Umiejętności i nie wpływa to na PAN. Teraz będzie podobnie i nie uderzy to w PAN. Nowa MAK, jeżeli powstanie, będzie zatem działać równolegle. […]
DGP: Po co tworzyć nową akademię? Czy piecza nad Narodowym Programem Kopernikańskim nie mogłaby zostać powierzona PAN?
Nie ma takich planów, gdyż nowa Międzynarodowa Akademia Kopernikańska będzie skoncentrowana na innych celach niż PAN. Niedobrze się stało, że projekt ustawy o Narodowym Programie Kopernikańskim został ujawniony, zanim oficjalnie mogliśmy go przedstawić środowisku naukowemu, i powiązany z rzekomą likwidacją PAN. Projekt ustawy jest bowiem na wstępnym etapie, jest jedną z wersji. Ostateczna propozycja będzie konsultowana z przedstawicielami środowiska. Obawiam się, że ktoś chciał w tę słuszną ideę uderzyć, wiążąc te kwestie z PAN.”
(3) Wypowiedź wiceministra Włodzimierza Bernackiego w wywiadzie dla „Forum Akademickiego” 2021, nr 4 (czasopismo finansowane przez MEiN):
„FA: Wszystkich zaskoczył projekt Narodowego Programu Kopernikańskiego. Jak ta złożona struktura – akademia, szkoła wyższa, centra badawcze, granty, stypendia, ambasadorzy – ma się do aktualnej struktury nauki w Polsce?
To miała być zupełnie nowa jakość w polskiej nauce. Projekt nie ingeruje w jej dotychczasową strukturę, nie likwiduje niczego, za to dodaje jej witalności i siły. Nie uderza w jakiekolwiek środowiska czy podmioty funkcjonujące w polskiej przestrzeni naukowej, ale ją rozszerza. To, co pojawiło się w przestrzeni publicznej m.in. za sprawą listu prezesa Polskiej Akademii Nauk, profesora Jerzego Duszyńskiego, to jakieś nieporozumienie. Nikt ani przez chwilę nie myślał o likwidacji PAN czy zastępowaniu jej przez inny podmiot. Być może bierze się to z tego, że w kwietniu 2019 roku pojawiła się propozycja Komitetu Polityki Naukowej utworzenia Towarzystwa Marii Skłodowskiej-Curie, które miałoby grupować najlepsze instytuty PAN, zaś korporacja uczonych zostałaby osobno w znacznie okrojonej funkcji. Zatem w środowisku Akademii są pewne obawy o jej przyszłość.
FA: Czy w ramach projektu kopernikańskiego – tak go w skrócie nazwę – powstanie trzecia akademia nauk w Polsce?
Mamy w tej chwili dwie akademie, a każda spełnia nieco inną rolę w państwie i w środowisku naukowym. Gdy przeglądam raport profesora Duszyńskiego na temat Polskiej Akademii Nauk, jestem pod wrażeniem jej osiągnięć, znaczenia i roli, jaką pełni w polskiej nauce i życiu społecznym. Pamiętajmy też, że PAN-u nie tworzą same najlepsze instytuty, są też słabsze. W projekcie nie ma propozycji utworzenia instytucji takiej jak PAN czy zastępującej PAN. Ona będzie miała inną strukturę i inną rolę niż PAN i PAU. Stawiamy na promocję polskiej nauki za granicą, ale nowe byty miałby też swoją rolę w przestrzeni wewnętrznej. Trzeba zaznaczyć, że to dopiero pierwsza wersja projektu ustawy, z pewnością nie jest ostateczna.
FA: Skąd pieniądze na ten projekt? Czy z obecnego budżetu nauki?
Nie, to będą zupełnie odrębne środki. Żadna instytucja naukowa w Polsce nie straci na realizacji tego projektu. Projekt jest związany z 550 rocznicą urodzin Mikołaja Kopernika, a zatem będzie realizowany za kilka lat.
FA: Jak duże środki przewidujecie na realizację NPK?
Za wcześnie, żeby o tym mówić.
FA: Czy część grantowa tego projektu nie uszczupli środków Narodowego Centrum Nauki?
Zdecydowanie nie. To zupełnie odrębna, nowa rzecz, która będzie finansowana z dodatkowych środków. Ten projekt znajduje się na bardzo wczesnym roboczym etapie. Został ujawniony w wersji, której daleko do ostatecznego kształtu. Ujawnienie z negatywnymi konotacjami nie służy ani projektowi, ani dyskusji o nauce.”
(4) Wywiad ministra prof. Przemysława Czarnka dla „Gazety Polskiej” z 21 kwietnia 2021 (wywiad dla subskrybentów, cytujemy za serwisem PAP „Nauka w Polsce”:
Minister edukacji i nauki pytany był także o zapowiedziany przez niego Narodowy Program Kopernikański i o to, czy ma on zastąpić Polską Akademię Nauk.
– Polska Akademia Nauk pozostanie Polską Akademią Nauk – odpowiedział Czarnek. Jednocześnie przyznał, że istnieje kilka koncepcji jej reformy, bo jak zaznaczył „rzeczywiście sposób zarządzania nią musi ulec radykalnej poprawie”. – Są instytuty PAN, które świetnie funkcjonują. Są też takie, które mają potencjał, ale trzeba je wesprzeć lepszym sposobem zarządzania. Nad tym pracują prof. Włodzimierz Bernacki i wiceminister Wojciech Murdzek oraz zespół, który tę reformę przygotuje – mówił w rozmowie z „GP”.
Czarnek dodał, że rekomendację w tej sprawie wydał także zespół prof. Waldemara Parucha. Podkreślił, że ta reforma będzie konsultowana ze światem akademickim.
Odnosząc się zaś do Narodowego Programu Kopernikańskiego, zapewnił, że nie ma on nic wspólnego z PAN, lecz jest on dodatkową płaszczyzną wzmacniania polskiej nauki. – Będzie to też hołd złożony jednemu z najwybitniejszych polskich naukowców w jego 550. urodziny. To ma być program, który pozwoli na skorzystanie także z dorobku naukowego polskich profesorów pracujących za granicą. Ich dorobek, mierzony na przykład liczbą cytowań, jest ogromny, choćby w obszarze nauk ścisłych. To zwiększy konkurencję w polskiej nauce i powinno przyczynić się do wzrostu jej notowań. To oznacza potrzebę wydania sporych pieniędzy. Zapewne nie odbędzie się to bezkosztowo – powiedział.
_____________
[Komentarz:]
Zauważmy, że kolejne wypowiedzi wiceministra prof. Bernackiego na temat projektu tzw. Narodowego Programu Kopernikańskiego różnią się od siebie tak znacząco, że można zadać sobie pytanie, czy nie wprowadził on w błąd sejmowej Podkomisji stałej i opinii publicznej.
Pytania zasadnicze budzi też status i sposób powstawania projektu. Ministerialny plan, którym – po jego przypadkowym wyjściu na światło dzienne – publicznie szczyci się sam minister Czarnek, czy też niewiadomego pochodzenia pomysł, z którym Ministerstwo (tzn. Departament Nauki i Departament Prawny) nie ma nic wspólnego?
Zastanawia również rola i zakres działania zespołu doradczego przy ministrze, kierowanego przez prof. Parucha. Według Zarządzenia ministra z 6 listopada 2020 roku ma ona opracować rekomendacje prawne dotyczące systemu szkolnictwa wyższego i nauki. Członek zespołu Prorektor UW prof. Sambor Grucza na posiedzeniu Senatu UW 21 kwietnia oświadczył, że zespół pracuje nad poprawą obowiązującej ustawy o szkolnictwie wyższym i nauce, podczas gdy Rektor UW prof. Alojzy Nowak stwierdził, że prof. Grucza jako reprezentant władz UW w tym zespole ma za zadanie stać na straży dobra Uniwersytetu, między innymi w sprawie ewaluacji. Tymczasem minister Czarnek w wywiadzie prasowym przypisał zespołowi „rekomendację” w sprawie zmian w PAN, a prof. Jerzy Duszyński, Prezes PAN opisał pełne napięcia spotkanie zespołu z Prezydium Polskiej Akademii Nauk, na którym PAN poddano ostrej krytyce. Działo się to niedługo przed ujawnieniem projektu NPK.
Nie ulega wątpliwości, że po ostrej reakcji środowiska akademickiego na skandaliczny projekt NPK, taktyką Ministerstwa jest podkreślanie, że atak na PAN (najpewniej przygotowujący ogłoszenie jakiegoś programu jej „reformy”) nie ma nic wspólnego z „projektem kopernikańskim”. W rzeczywistości wszystko wskazuje na to, że oba projekty są ze sobą ściśle powiązane, zwłaszcza w wymiarze finansowym.